انواع کشت‌های هیدروپونیک

کشت آبی یا مایع : ریشه گیاه به‌طور مداوم در محلول غذایی قرار دارد و گیاه از قسمت طوقه ( حدفاصل ریشه و ساقه ) بیرون از مایع بوده و با پلاستیک و مقوا و ... بالا نگه‌داشته می‌شود. کشت درون لوله هم یکی از انواع کشت مایع است.  از کشت آبی بیشتر برای پرورش گیاهان زینتی استفاده می‌شود.

کشت در ماسه و سنگریزه: ریشه گیاهان باید در داخل مواد جامدی که دارای قطر کوچک‌تر از 3 میلی‌متر بوده قرار داشته باشد. این مواد عبارتند از پلاستیک، سنگ خارا، گدازه آتش‌فشانی و بازالت و پشم سنگ و یا هر ماده دیگری که آلی نباشد.

در این روش آبیاری به دو صورت آبیاری لوله‌ای (زیرزمینی) که مواد غذایی در مخزنی بوده و به بستر رشد گیاه پمپ می‌شود و آبیاری سطحی که محلول غذایی رقیق در سطح محیط رشد توسط لوله سوراخ‌داری پخش می‌شود ( کود مایع به آب مصرفی گیاه در هنگام آبیاری اضافه‌شده است ).

کشت در هوا: در این روش ریشه گیاهان در محیطی قرارگرفته اند که به‌وسیله قطراتی آب که حاوی مواد غذایی لازم بوده اشباع‌شده اند . این روش به تجهیزات پیشرفته نیاز خواهد داشت.

 کشت در ورمی کولیت: ریشه گیاه در ورمی کولیت که با موادی معدنی مخلوط شده است، قرار می‌گیرد.

کشت در پلاستیک: ریشه در داخل کیسه‌های پلاستیکی قرار داشته و مواد اطراف ریشه هم شامل کمپوست یا پیت یا خاک‌اره و ... می‌باشد .

 به‌طورکلی در کشت بدون خاک از دو سیستم پیروی می‌شود :

 1- سیستم باز : محلول غذایی مجدد استفاده‌ نشده مثل کشت در پشم سنگ و کشت کیسه‌ای و کشت در سنگریزه

 2- سیستم بسته : محلول غذایی مجدد مورداستفاده قرار می‌گیرد و به‌عبارت‌دیگر محلول در یک چرخه قرار دارد و به آن فقط مواد غذایی که کاهش می‌یابند و آب اضافه می‌شود .

نیاز‌های شیمیایی ریشه یا کل گیاه را می‌توان با محاسبه دقیق مقدار عناصر محلول غذایی در منطقه ریشه برآورد کرد و تعادل شیمیایی محلول را نیز حفظ نمود.

مزایای کشت هیدروپونیک

۱- امکان پرورش گیاهان به روش هیدروپونیک، درتمام مناطق اعم از مناطق دارای خاک نامناسب و آلوده به بیماری وجود خواهد داشت. 

۲- تراکم در واحد سطح کشت هیدروپونیک بالا است. در کشت هیدروپونیک می‌توان برخی از محصولات را در مکانی کوچک درمدت کوتاهی، پرورش داد. همچنین در کشت هیدروپونیک این امکان وجود دارد که بتوان محصولات را در چند سطح یا طبقه بر روی یکدیگر، کشت کرد.

در این سیستم کشت هیدروپونیک عمودی، افزایش تراکم کشت گیاه سبب بهبود بهره وری از یک مساحت ثابت تحت کشت خواهد شد و با توجه به اینکه هزینه اولیه این روش که معادل سایر روش‌های بسترسازی معمول بوده، می‌توان راندمان تولید محصول در گلخانه یا زمین مورد نظر را تا ۳۰ درصد افزایش داد. همچنین با ثابت ماندن هزینه‌های مربوط به گرمایش و سرمایش و و هزینه‌های بسترسازی، میزان تولید خالص نیز قابل افزایش است.

این روش قبلاً در کشور‌های دیگر با موفقیت اجرا شده است و برای کشت انواع میوه و سبزی و حتی گل‌های کوچک بسیار مناسب بوده  و با اعمال تغییرات اندکی در نحوه پیاده سازی سیستم می‌تواند تقریباً در هر گلخانه‌ای مورد استفاده قرار داد. با توجه به این که هزینه‌های حمل محصولات به بازار هزینه بالایی را شامل می‌شود، می‌توان با احداث گلخانه در مرکز شهر، از منظر بعد مسافت و هزینه حمل و نقل صرفه جویی ایجاد کرد. مزارع هیدروپونیک خود صرف نظر از ارزشمندی زمین، دارای ارزش افزوده است.

۳- تلاش‌های فیزیکی مانند شخم زدن خاک، انجام کشت، ضدعفونی کردن بذر و آبیاری و سایر فعالیت‌های مرسوم، در کشت هیدروپونیک بعضاً وجود نخواهد داشت.

۴-  در یک طرح مناسب هیدروپونیک، شاهد کاهش چشمگیر مصرف آب و حفظ و نگهداری بهتر آن، خواهیم بود.

۵- در کشت هیدروپونیک،  مشکلات ناشی از وجود آفات و بیماری‌ها و نیاز به ضد عفونی کاهش خواهد یافت. در سیستم‌های کشت در محلول غذایی می‌توان از سرایت بیماری ها از فضولات حیوانات و میکروارگانیسم‌های خاک به گیاهان جلوگیری رده و  بیماری‌های خاکزی گیاه را به آسانی ریشه کن کرد. همچنین در سیستم‌های کشت هیدروپونیک احتمال مبارزه با بیماری‌های خاکزی انسانی، که البته وقوع آن در کشورهای توسعه یافته نادر است کاهش می‌یابد.

۶- به علت خالص بودن بستر‌های کشت و امکان ضدعفونی کردن آسان آن، بذر علف‌های هرز در آن وجود نداشته و مشکل علف‌های هرز از بین می‌رود.

۷- میزان تولید محصول در این روش بالا بوده و این مسئله از نظر اقتصادی حتی استفاده از زمین‌های گران قیمت را توجیه پذیر خواهد کرد.

۸- حفظ و نگهداری مواد غذایی با ایجاد سیستم‌های بازیافتی یا چرخشی آسان خواهد شد و  همواره محلول‌های غذایی هیدروپونیک  قابل استفاده مجدد بوده و احتمال آلودگی زمین وآب رودخانه‌ها را می توان به کمترین حد ممکن کاهش داد.

۹- در گلخانه‌های هیدروپونیک عواملی، چون نور، حرارت، رطوبت و ترکیب گاز‌های جو گلخانه و حتی محلول دهی به صورت یک برنامه زمان بندی شده‌اند و امکان کنترل شرایط محیطی در اسرع وقت وجود دارد.

۱۰- مسمومیت‌های ناشی از وجود نمک‌های معدنی محلول غذایی را می‌توان با شستشو از محیط ریشه، خارج نمود. همچنین مقادیر PH و EC (قابلیت هدایت الکتریکی) قابل تنظیم است. علاوه بر این در سیستم هیدروپونیک، می‌توان از بروز مشکلات ناشی از تجمع نمک‌های معدنی در منطقه رشد ریشه که در کشت‌های خاکی اتفاق می‌افتد جلوگیری کرد، و به طور کلی کنترل شیمیایی منطقه رشد ریشه در صورت استفاده از محلول غذایی با کیفیت آسان خواهد بود.

۱۱- لطمات ناشی از جابجایی گیاهان در سیستم هیدروپونیک، کاهش یافته استقرار گیاهان جدید آسان‌تر است.

استفاده از توری سایبان در این روش کشت، علاوه بر مزایای ذکر شده منجر به کاهش چشمگیر مصرف انرژی و میزان آب مصرفی خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر،  می توانید به مقالات منتشر شده درباره تاثیرات مثبت توری سایبان مراجعه بفرمایید.