چکیده مقاله:

توری سایبان تاثیر بسزایی در جلوگیری از بروز آفتابسوختگی در درختان و گیاهان دارد. هم چنین استفاده از توری شید مصرف آب در آبیاری درختان را به شدت کاهش می‌دهد. برای مثال، کشت موز در زیر سایه شیدهاوس، شما را از بسیاری از مشکلات قابل اجتناب نجات می‌دهد که کشت در فضای روباز و بدون پوشش توری انجام نمی‌دهد. علاوه بر دستیابی به هزینه تولید کمتر، از مزایای مهم کشت موز در زیر سایه نت هاوس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کشت محصول با تراکم بالا
• باردهی بیشتر درختان تحت پوشش شیدهاوس
• ایجاد میکرو اقلیم مناسب  برای رشد بهتر
• دوره سررسید محصول‌دهی کوتاهتر
• کاهش مصرف آب 
• جلوگیری از آفتاب سوختگی
• استفاده موثرتر از نهاده های با ارزش (کود، آفت کش و غیره)
• جلوگیری از آسیب وزش باد
• تولید بیشترمحصولات درجه ممتاز

1- مقدمه:

احتمالاً تصور نمی‌کردید که موز در زیر سایه توری سایبان کشت شود. جالب است بدانید که موزهای پرورش یافته در سایه از بهترین‌ نوع هستند. موزهای پرورش یافته زیر پوشش توری شید در میان کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته به عنوان یک تغییر دهنده اصلی بازی در سیستم تولید موز، گسترش پیدا کرده اند. در این مقاله با مفهوم کارکردی شیدهاوس و مسائل مربوط به کشت موز تحت سایه شبکه سایبان، چگونگی بهبود ثمردهی موز و مزایای رشد موز در زیر سایه توری شید آشنا خواهید شد.
شیدهاوس، ساختاری حفاظت شده برای مقاوم کردن در شرایط آب و هوایی مختلف
نیاز به اقدامات جدی برای کاهش تأثیرات تغییرات آب و هوایی بسیار مهم است و به این ترتیب مفهوم فناوری گلخانه نقش مهمی خواهد داشت. دما، شدت نور خورشید و باران پارامترهای محیطی اساسی هستند که در کشت موز اهمیت زیادی دارند. مواد مورد استفاده در ساخت دستگاه های گلخانه‌ای به خودی خود دارای خواصی برای تغییر شرایط محیطی مناسب برای گیاهان هستند. به عنوان مثال، مواد پوششی ( توری های پلی اتیلن بافتنی) دارای قابلیت سایه دهی در درصدهای مختلف و خواص تثبیت کننده اشعه ماوراء بنفش (UV) هستند. علاوه بر این، نگرانی‌ها برای رشد بیشتر مواد غذایی در مساحت‌ محیطهای مشخص وجود دارد. بنابراین، تقویت ثمردهی مزارع برای تولیدکنندگان بسیار حیاتی شده است، زیرا جمعیت کشورها به طور نگران کننده ای روز به روز در حال افزایش است. در واقع، تولیدکنندگان برای تولید بیشتر در مقابل پارامتر زمان رقابت می‌کنند. 

تغییرات اقلیمی برای کشاورزی امروزی بسیار ناامیدکننده است. آب و هوای خشن و شدید، تهدیدی بزرگ برای امنیت غذایی در سطح جهان است. در دسترس بودن و استفاده کارآمد از آب و نور خورشید به سایر عوامل محیطی مانند دما، رطوبت، شدت نور خورشید، تبخیر و تعرق و ... بستگی دارد. در یک روز تابستان معمولی که در برخی مکان‌ها دما می‌تواند به بالای 40 درجه سانتی‌گراد برسد، این امر ممکن است باعث آسیب‌های فیزیولوژیکی گیاهان شود و رشد و نمو گیاه را مختل کند. به طور مشابه، باران بیش از حد می تواند باعث سیل و اسکان گیاهان موز شود که می تواند برای کل مزرعه بسیار مخرب باشد. به طور مشابه، باران بیش از حد می تواند باعث سیل و نشست گیاهان موز شود که می تواند برای کل مزرعه بسیار مخرب باشد. 

2- نتایج استفاده از پوشش شبکه سایبان

2-1 تاثیر توری سایبان بر فیزیولوژی محصول
گیاه موز دارای ساختاری شامل: برگ، شبه ساقه و ریشه‌های الیافی است. این گیاه بسیار حساس به خاک، کم آبی، مراحل رشد زایشی و رویشی است. هر تغییر کوچک در شرایط محیطی مستقیماً بر رشد محصول و ثمردهی بعدی محصول تأثیر می‌گذارد. برای تامین CO₂ برای فتوسنتز، برگهای پهن گیاه به انرژی تابشی کافی از خورشید نیاز دارند. هم‌پوشانی برگ های پهن درخت موز بر روی یکدیگر باعث کاهش میزان تابش وارده و [رهگیری شده] میشود. این مشکل رایج برای کشت موز در مزارعی که در فضای باز قرار دارند، با نصب توری سایبان حل می‌شود. با این عمل، تشعشعات فعال فتوسنتزی که به سطح شبکه سایبان می رسد، به طور یکنواخت توسط روزنه‌های مشبک توری پراکنده می شود و به طور یکنواخت پرتوها را در سراسر فضای تحت پوشش سایبان توزیع می کند تا رهگیری نور را بهبود بخشد. توری سایبان همچنین برای فیلتر کردن پرتوهای مضر و کاهش شدت پرتوهایی که به سطح برگ برخورد می‌کنند، طراحی شده است. به این ترتیب از آفتاب سوختگی، سوختن میوه، خشک شدن حاشیه برگ و بدشکلی میوه جلوگیری می شود.

2-2 تاثیر توری سایبان در برابر عوامل اقلیمی خارجی

وزش باد

یکی دیگر از مزایای مهم توری سایبان، جلوگیری از آسیب دیدن بوته‌های موز در برابر وزش‌های باد است. موز ریشه عمیقی ندارد و به همین دلیل با کمترین فشار باد می‌تواند از جای خود خارج شود. با کمک توری شید گیاهان در برابر بادهای شدید به‌خوبی محافظت می‌شوند. علاوه بر این، ساختارشیدهاوس سیستم‌های نگهدارنده با سیمهای بکسل را نیز می‌تواند فراهم کند. همانطور که گیاهان به مرحله رسیده شدن نزدیک می شوند، سنگین می‌شوند و از این رو برای جلوگیری از خوابیده شدن بوته‌ها، نیاز به نگه داشتن دارند.

باران شدید و سیل

 همانطور که قبلاً مشخص شده است، گیاه موز، اگرچه تمایل به آب دارد، آب بیش از حد می تواند باعث اختلالات بسیاری شود. برای مناطقی که جاری شدن سیل در آن‌ها شایع است، تجهیزات پوشش‌دهنده ضد باران برای محافظت مزرعه محصول در برابر غرقاب شدن آن مفید هستند. در هنگامی که زمین محصول غرق آب می شود، ریشه های گیاه برای "نفس کشیدن" مشکل پیدا می‌‌کنند زیرا آب اضافی منافذ هوا را در خاک مسدود می کند. علاوه بر این، احتمال فرونشست در شرایط سیل و بارش شدید باران نیز بیشتر می‌شود.

آفات و بیماری‌ها

کنترل آفات و بیماری‌ها کاری  دشوار و هزینه ‌بر در مزارع  پرورش موز است. علاوه بر مگس ها و حشرات، پرندگان نیز به میوه ها نوک می زنند و کیفیت میوه ها را کاهش می دهند. از توری‌های محافظ برای جلوگیری از آسیب حشرات و پرندگان به موز استفاده شده است. در زیر پوشش توری سایبان، حتی زمانی که آفاتی مانند تریپس، شته، سرخرطومی، سوسک و غیره شناسایی می‌شوند، کنترل آنها در زیر شبکه سایبان کارآمدتر است. به طور مشابه، بیماری هایی مانند: سیگاتوکا و بیماری رگه برگ نیز به خوبی با یک وضعیت کنترل شده در زیر شیدهاوس مدیریت می شوند.

تاثیر توری سایبان بر میزان محصول‌

بر اساس گزارش‌های گسترده کشت موز با استفاده از توری سایبان باعث افزایش محصول می‌شود. در بسیاری از مناطق مانند اسرائیل که فناوری‌های کشاورزی توسعه یافته است، تولیدکنندگان افزایش محصول باورنکردنی را ثبت کرده‌اند. نتایج قطعی این کار، پذیرش سیستم شیدهاوس را از سوی  کشورهای آسیایی از جمله: ویتنام، فیلیپین، هند و بوتان را برای کمک به افزایش تولید برای مصارف داخلی و صادراتی ضروری کرده است. تحت حفاظت توری شید، امکان کاشت با تراکم بالا تا 2500 بوته در هکتار فراهم می‌شود و می‌تواند تا 5 سیکل در شیدهاوس کشت شود.

توری سایبان و مصرف آب

استفاده از توری سایبان در مناطقی که دسترسی به منابع آب است، بیشترین کاربرد و اهمیت را دارد. در زمین‌ها و مزارع سرباز، اتلاف آب بسیار زیاد است و در نتیجه بر رشد گیاه تأثیر منفی می گذارد. سیستم شیدهاوس توانایی خورشید در گرم کردن سطح خاک که به تبخیر آب سرعت می‌بخشد را کاهش می دهد. همین امر برای اندازه برگ‌ها و در کل زمین محصول صادق است. در نتیجه با استفاده از شبکه سایبان، اندازه برگ‌ها و سطح زیر کشت محصول بیشتر خواهد بود. 
موز به کمبود رطوبت بسیار حساس است. هر نوع تنش آبی می تواند بر روند رشد موز تأثیر منفی بگذارد و محصول‌دهی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. ریشه های موز ظرفیت جذب آب در عمق خاک را ندارند. بنابراین آب باید در سطح خاک (نزدیک به ریشه بوته موز) به راحتی در دسترس باشد. قابلیت سایه‌اندازی شبکه‌های توری سایبان تعریق را هم در سطح خاک و هم در سطح گیاه کاهش می‌دهد و رطوبت را حفظ می‌کند و هم‌چنین فرایند تبخیر شدن آب را کاهش می‌دهد.

تاثیر توری سایبان بر کیفیت خاک

خاک‌هایی که در زیر میزان مناسبی از سایه هستند، دارای بهترین خواصی هستند که برای حمایت از رشد محصول مفید است. خاک‌های زیر توری سایبان زهکشی خوبی دارند، ظرفیت نگهداری آب خوب و فعالیت میکروبی بهتری دارند. خاک دارای محتوای غنی از مواد آلی است که ساختار خاک را بهبود می بخشد. توجه به این نکته حائز اهمیت است که کشت موز در زیر سایه توری شید از شسته شدن مواد مغذی خاک جلوگیری می کند. به دلیل استفاده کمتر از آب در سیستم آبیاری با استفاده از شبکه سایبان، آبیاری‌ها فاقد هر گونه آب اضافی جاری در سطح خاک هستند که ممکن است باعث کاهش مواد مغذی خاک شود.

کوددهی خاک و گیاه
برخلاف کشت موز در فضای روباز، فرار مواد مغذی معدنی به طور قابل توجهی در زمانی‌که کشت موز زیر توری سایبان باشد، کاهش می‌یابد. در این حالت، یک سیستم آبیاری قطره‌ای برای رساندن دوزهای کم ریز‌مغذی‌ها به طور مستقیم به منطقه ریشه کافی است. به این ترتیب، از هدر رفتن کود جلوگیری می شود. شواهد ثابت کرده اند که آبیاری قطره ای در زیر توری شید، بهره‌وری استفاده از مواد مغذی را بهبود می‌بخشد، که این امر دلیل افزایش ثمردهی درخت تحت پوشش شبکه سایبان را تایید می کند. هم‌چنین، با این شیوه تبخیر شدن کود نیز متوقف می‌شود.

در طرحی که با همکاری شرکت تورینه بافت برای ایجاد شیدهاوس به‌وسیله توری سایبان برای درختان موز در چابهار به مساحت تقریبی 5000 متر مربع انجام شد، نتایج قابل‌توجهی از تاثیر این توری سایه انداز به‌دست آمد. درختان موز زیر پوشش توری ها در شرایط بسیار بهتری نسبت به درختان بدون پوشش بودند و رشد بیشتری نیز داشت. باردهی درختان موز به‌شکل محسوسی بیشتر شد و کیفیت محصول هم به وضوح افزایش پیدا کرد. هم‌چنین، به دلیل کاهش تبخیر آب، رطوبت خاک بیشتر و طولانی‌تر شد که این امر به کاهش مصرف آب کمک شایانی کرد. ویدیوی زیر، وضعیت بوته‌های موز در زیر پوشش توری شید را در مقایسه با بوته‌هایی که در فضای باز قرار داشتند را به‌خوبی نمایش می‌دهد: